تهدید یا فرصت؟ بررسی خطرات ارز دیجیتال بانک‌های مرکزی برای ثبات مالی
ارز دیجیتال بانک مرکزی نسل جدیدی از پول است که با هدف افزایش شفافیت، سرعت و کاهش هزینه‌های مالی معرفی می‌شود، اما در صورت طراحی و اجرای نادرست، ممکن است تهدیدی برای نظام بانکی و ثبات مالی باشد.
به گزارش پایگاه خبری صدای سما؛ گزارش جدید صندوق بین‌المللی پول با عنوان «ارز دیجیتال بانک مرکزی و ثبات مالی» تأکید می‌کند که انتشار عمومی ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) می‌تواند آثار مهمی بر ترازنامه بانک مرکزی و بانک‌های تجاری بگذارد و در صورت طراحی نادرست، به ثبات مالی فشار وارد کند. با این حال، طراحی دقیق می‌تواند بسیاری از این ریسک‌ها را کنترل نماید.
نخستین خطر، جابجایی سپرده‌ها از بانک‌ها به کیف پول دیجیتال بانک مرکزی است. در صورتی که مردم ترجیح دهند سپرده‌های خود را از بانک‌های تجاری خارج کرده و در قالب CBDC نگهداری کنند، بانک‌ها منابع تأمین مالی خود را از دست می‌دهند. این امر باعث می‌شود بانک‌ها برای تأمین نقدینگی یا تداوم تسهیلات، به منابع گران‌تر یا استقراض بین‌بانکی متوسل شوند.
در شرایطی که CBDC تنها جایگزین پول نقد شود، تأثیر آن بر سپرده‌ها محدود است، اما اگر نگهداری CBDC جذاب‌تر از سپرده بانکی باشد، فشار بر بانک‌ها افزایش می‌یابد و توان وام‌دهی آنها کاهش پیدا می‌کند.
دومین خطر، فرار دیجیتال سپرده‌ها در زمان بحران مالی است. در شرایط بحرانی، مردم می‌توانند با چند کلیک سپرده‌های خود را از بانک‌ها خارج کرده و به دارایی امن‌تری چون CBDC تبدیل کنند. این امر سرعت بحران نقدینگی را افزایش می‌دهد و خطر ورشکستگی بانکی را بیشتر می‌کند، به‌ویژه اگر CBDC بهره‌دار یا بدون محدودیت نگهداری باشد.
سومین تهدید، افزایش هزینه تأمین مالی بانک‌ها و اختلال در واسطه‌گری مالی است. با کاهش منابع سپرده‌ای، بانک‌ها مجبورند برای تأمین سرمایه از روش‌های پرهزینه‌تر استفاده کنند که منجر به افزایش نرخ بهره تسهیلات و کاهش دسترسی عمومی به وام می‌شود.
برای مهار این خطرات، صندوق بین‌المللی پول چند راهکار سیاستی پیشنهاد می‌دهد. نخست، تعیین سقف برای میزان نگهداری یا تراکنش در CBDC تا از خروج گسترده سپرده‌ها جلوگیری شود. دوم، عدم تخصیص نرخ بهره رقابتی برای CBDC تا جذابیت آن نسبت به سپرده‌های بانکی کاهش یابد.
سوم، استفاده از ابزارهای کلان‌نظارتی (Macroprudential) برای محدود کردن سرعت انتقال وجوه بین بانک‌ها و CBDC در زمان بحران، تا از تشدید شوک نقدینگی جلوگیری شود. چهارم، فراهم‌کردن سازوکار وام‌دهی اضطراری بانک مرکزی برای پشتیبانی از بانک‌های تجاری در شرایط فشار نقدینگی.
در نهایت، طراحی CBDC باید بر نقش پرداختی آن تمرکز داشته باشد نه به‌عنوان ابزار ذخیره ارزش. هدف آن باید تسهیل تراکنش‌های روزمره باشد، نه جذب سرمایه‌های بلندمدت.
به‌طور کلی، ارز دیجیتال بانک مرکزی یک فرصت نوین اما همراه با خطرات پنهان است. اگر طراحی، نظارت و سیاست‌گذاری دقیق صورت گیرد، می‌تواند موجب ارتقای کارایی نظام مالی شود، اما در غیر این صورت، خطر بی‌ثباتی بانکی و اقتصادی را در پی خواهد داشت.
